Hout zagen

Hout, een geweldig natuurproduct dat sinds mensenheugenis over heel de wereld gebruikt wordt als brandstof en als bouwmateriaal. Hout wordt in de eerste plaats bewerkt doormiddel van zaagtechnieken. Welke manier van zagen gebruikt is om een houten plank te krijgen is van groot belang omdat het van invloed is op het uiterlijk en de eigenschappen van het eindresultaat.

Groei zaaghout

Eigenschappen van hout spelen een rol bij de bewerking en praktische toepassing van hout. Deze eigenschappen ontstaan door de manier waarop de boom groeit. Elk jaar krijgt de stam meer lengte doordat de top groeit en wordt ze dikker door een nieuwe laag hout die groeit onder de bast, het spinthout, dat zorgt voor de opwaartse sapstroom die de boom voedt. Hoe gunstiger de omstandigheden, warmte en regen, hoe dikker de laag die in het groeiseizoen aanwast. Dit is goed te zien op de dwarsdoorsnee van een boomstam als een tekening van dikkere en dunnere ringen. Het middelste gedeelte van de stam, de oudste groeiringen, wordt kernhout genoemd. Het heeft de functie de boom stevigheid te geven. Dit kernhout is al afgestorven, is veel harder dan het spinthout en veel minder gevoelig voor schimmels en bacteriën. Bomen waarvan de kern duidelijk donkerder gekleurd is worden kernhoutbomen genoemd, b.v. kastanje en eik. Rijphoutbomen hebben geen duidelijk kleurverschil maar wel het verschil in dichtheid tussen spint en kernhout, b.v. beuk en fijnspar. Bomen met geen merkbaar verschil tussen het binnenst en het buitenste hout van de stam worden spinthoutbomen genoemd b.v. berk en populier.

Werken van gezaagd hout

De vochtigheidsgraad in het hout zal zich altijd blijven aanpassen aan de omgeving. Hout blijft dus werken [dit is het krimpen en uitzetten van hout] De mate waarin deze eigenschap hinderlijk is hangt af van de manier waarop hout verzaagd en bewerkt is. Het eenvoudigste is dosse gezaagd hout. Hierbij is de boomstam in de lengte in “plakken” gezaagd. Op de kopse kant van het hout zijn de jaarringen als een gebogen lijn te zien. Op het platte vlak zien we de jaarringen als een mooie vlammende tekening die het hout een aantrekkelijk uiterlijk geeft, de zogenaamde spiegels. Door verschil in werking van het hout uit de harde kern en de zachtere buitenkant kunnen de gebogen jaarringen voor vervorming zorgen, en de plank in de breedte, bol of hol trekken. Ook verf of lak laat op dosse gezaagd hout makkelijker los. Bij kwartier gezaagd hout wordt een boomstam in de lengte in vier kwarten gezaagd. Van elk kwart wordt diagonaal of om en om van beide zaagkanten planken gezaagd. De groeiringen tekenen zich op de kopse kant en op het platte vlak af als strepen. Kwartier gezaagd hout vervormt het minst. Het uiterlijk is door de streepvormige tekening rustiger. Iets van deze achtergrondinformatie is nodig om te begrijpen waarom de ene houten plank zich zo anders gedraagt dan de andere.

Oog en oor bescherming bij het zagen van de vloer

De zaagtechniek van stam tot plank wordt in de fabriek uitgevoerd. Voor zagenwerk dat thuis moet gebeuren zijn er nog wel een paar punten van aandacht wat betreft de veiligheid. Oog bescherming is beslist noodzakelijk. Houtsplinters springen met een behoorlijke snelheid alle kanten op en kunnen ernstige beschadigingen aan de ogen veroorzaken. Het beste is een veiligheidsbril die ook de zijkanten afschermt of een gelaatscherm dat een groter deel van het gezicht beschermt. Gehoor bescherming is ook onmisbaar bij veilig werken met machines. Het geluid dat zaagmachines produceren brengt ongemerkt gehoorschade aan en is onherstelbaar. Er is keus tussen gehoorbescherming te dragen in de gehoorgang of gehoorbescherming te dragen over de oorschelp. Onder de eerste vallen de oordoppen en oor watten. Het best werken de aangemeten oordoppen ook wel otoplastieken genoemd. Met deze gehoorbescherming blijft het mogelijk normaal contact te houden met de omgeving. Gehoorkappen omsluiten de hele oorschelp en zijn aan te raden wanneer de gehoorgang geïrriteerd is, wanneer men te maken heeft met sterk wisselende geluidsniveaus of wanneer het vaak op en afzetten van de gehoorbescherming noodzakelijk is.